Issittoq aamma piginnaasat annertuumik akisussaaffeqartitsipput

Pilersuinermik ingerlatsivik Nukissiorfiit Kalaallit Nunaanni maskinmesterinut suliffeqarfiit annertunerpaat ilagaat, aamma taamatuttaaq suliffeqarfiup sulisuinut ilinniarsimasunut periarfissat amerlapput, Peter Emil Frank aamma Timo Shaedla oqaluttuarput. Minnerunngitsumik nunarsuarmi qeqertat anginersaanni  pilertortumik annertuumik akisussaaffeqarneq pigilerneqartarpoq.

Illoqarfinnik 17-inik aamma nunaqarfinnik 53-inik nunami isorartoorsuarmi namminneq immikkoorlutik ‘qeqertaaqqatut’ inissisimasuni Nukissiorfiit Kalaallit Nunaanni innuttaasunut kujataani Nanortalimmit avannaani Qaanaamut innaallagissamik, imermik aamma kiassaanermik pilersuinissamik pisussaaffeqarnermikkut pingaaruteqarluinnartumik suliassaqarput.

Ilaat ataasiinnaq ajortikkaluarpat qaammatini issinnerani, taakkua ilaanni avannarpasinnerusunik -30 gradit ataallugit ississinnaasarmat, tamatuma ajornerpaamik kingunerisinnaavaa nunaqarfik tamakkerlugu inunnit qimagussuineq. Tamatumunnga atatillugu pilersuinermik ingerlatsiviup maskinmesterii pingaaruteqarluinnarput.

Taakkua ilaat marluk – Peter Emil Frank aamma Timo Schaedla – Maskinrumip Nukissiorfiit suliffiutaasa ilaanni Nuummi naapippai, sumiiffia aalajangernerullugu Nuummi Sarfaannguani Innaallagissiorfimmi, taanna ukiorpassuarni illoqarfimmi innaallagissamik nioqqutissiornermi sillimmataasimavoq, 1993-imiilli  pilersuineq Utoqqarmiut Kangerluarsunnguanit Imermit Innaallagissiorfimmit isumagineqarpoq.

Peter Emil Frank 28-nik ukiulik atuarfimmit aneqqammerpoq – ilinniarnini 2023-mi januaarimi Aarhusimi naammassivaa – aamma ungasinngitsukkut pilersuinermik ingerlatsivimmi angisuumi atorfinilluni, aammattaaq tamaani bachelorinngorniarluni praktikerpoq, tassani Timo Schaelda siunnersuisoralugu.

Suliniutip suliarinerata nanginneratut maannakkut Peter Emil Frank uuttutit teknikianut immikkoortortaqarfimmi teamlederitut aamma suliniummik ataqatigiissaarisutut inissisimavoq, tassani suliaralugit innaallagissamik, imermik aamma kiassaanermut uuttuutit Nuummiittut tamaasa isumagisaralugit, tunniunneqarnerannit aamma ikkunneqarnerannit uppernarsaaserneqarnerannut, kiisalu suliniut saniatigut ingerlappaa ungasianit atuaasarnermut aamma pitsaanerusumik paasissutissanik katersuinermut tunngasoq.
- Uanga akisussaaffimmik assut annertuumik tunineqarpunga siullerpaamik maskinmesteritut atorfinikkama, ingasalaarpoq kisianni aammattaaq assorsuaq pissanganarluni aamma malugisinnaavara ullut tamaasa nutaanik ilikkagaqartarlunga, oqarpoq.

Bachelorinngorniarluni najukkami kulturi, misigissuseq aamma illoqarfimmi pisut nuannarilerpai, kisianni aammattaaq assut Nukissiorfiit suliffeqarfittut kiisalu periarfissaritinneqartut.
Tamanna Timo Schaedla-mut ilisarnarpoq, uffa Peter Emil Frank ilinniakkami nutaajusoq taamaattoq Timo ilinniakkami misilittagaqarneruvoq aamma minnerunngitsumik nunarsuarmi qeqertat anginersaanni maskinmesteritut sulinermigut.

Nukissiorfinni ukiuni tallimani kingullerni ingerlatsiviup kiassaanermik nioqqutissiornerani teamlederiuvoq, kisianni Kalaallit Nunaanni sulinera kingumut ukiut 16-it aallartippoq, Upernavimmi sulilluni aallartikkami, tamaani ukiut sisamaat affaq nunaqarfinni mikisuni assigiinngitsuni qulingiluani innaallagissamik, imermik aamma kiassaanermik isumaginnilluni suleqataavoq. 
- Ilaatigut misigivarput innaallagissiorfik imeqarfiutigisoq nungulluni ikuallattoq, tamanna upernaakkut  pivoq tassalu sikuummat illoqarfimmut umiarsuarmik tikittoqarsinnaanani, taamaattumik unamminartoqalaarpoq, kisianni aammattaaq ilikkagaqarfiuvoq, qungujulluni oqarpoq.

Illoqarfiup alliartornera amerlanerusunik suliassaqartitsivoq
Nukissiorfinni inissisimaffimminni Peter Emil Frank taamatullu Timo Schaedla malugilluarsinnaavaat annertuumik Nuummi ineriartortoqartoq, nuussortut imaaginnaavipput taamaattumillu sanaartorneq ingerlarsorpoq minnerunngitsumik inissianik, tamakkua soorunami innaallagissamik, imermik aamma kiassaanermik pilersorneqartussaapput.
- Ilaatigut taaneqartarpoq ‘lille Dubai’ – imaluunniit immaqa imaattariaqaraluarpoq ‘Cold Dubai’ – maani pisoqartorujussuuvoq aamma sanaartorneq ingerlaannaavippoq. Kranersuit sumi tamani napapput aamma ukiuni aggersuni taamaaginnassaaq, Timo Schaedla, oqarpoq.

Innaallagissap aamma kiassaanerup Nukissiorfiit Nuummi nioqqutigisaata 99 procentia nukissiamik ataavartumeersumik tunngaveqarpoq, aamma tamanna ingerlatsiviup siunissami atatiinnarusuppaa, aammattaaq inissiat amerliartornerat ilutigalugu kiisalu atuisut nutaarpassuit takkussuuttut.
- Nukissiaq ataavartumik tunngaveqartoq salliutinneqassaaq allat tamarmik ingerlatsinermi aningaasatigut akisuallaarput. Taamaattumik Utoqqarmiut Kangerluarsunnguanit periarfissat sapinngisamik atorluarniarpavut, aammattaaq allineqartussaavoq tamannalumi pilersaarutaavoq, taamaalilluta ikummatissanik nunap iluaneersunik atuineq sapinngisamik qimakkiartussavarput, Timo Schaedla, oqarpoq.

Erseqqinnerusumik oqaatigalugu missingerneqarpoq Nuummi innuttaasut amerliartornissaat maannakkut 20.000-it missaannit ukiut qulit missaat qaangiuppata 30.000-inngornissaat. Ineriartornermi taamak annertutigisumi soorunami piumasaqaataavoq aammattaaq illoqarfimmi attaveqaasersuutit pitsanngorsarnissaat, ilanngullugit innaallagissamik, imermik aamma kiassaanermik pilersuineq.

Maannangaaq Nukissiorfiit ungasianit kiassaanermut aqqutinik annertunerusumik nunamut assaapput – imaluunniit qaqqamut taamak oqassagaanni – piumasoqarnera aammattaaq annertuvoq. Akerlianik nunataq aamma silap pissusia, Danmarkimit allaanerungaatsiartoq, arlalitsigut unamminartoqartitsivoq.
- Ungasianit kiassaanermut aqqutit qaqqamik qaartiterilluni ingerlasussaapput, tamannalu assut akisuvoq aamma suliarinerat sivisusarpoq. Ataatsimut isigalugu suut tamarmik qerinaveersaateqartussaapput aamma sila pissusia unamminartoqartuaannarpoq. Ukiumi issitsillugu ilaannikkut inissiaqarfinni kiassaateqarfiit ilaat qamittoortarlutik, taamaattoqaraangat tuaviinnaq orniguttarpugut tassami inuit qiulissanngimmata, Timo Schaedla, nassuiaavoq.

Uuliap atorneqarunnaarnissaa sulissutigineqarpoq
Sarfaannguani innaallagissiorfik atuivallaartoqartillugu aamma sillimmatitut atorneqartarpoq, tassani Timo aamma Peter sulisuupput, tamanna Nukissiorfiit periarfissaraat kingulleq Nuummi innuttaasunut innaallagissamik aamma kiassaanermik pilersuinissaminut, Utoqqarmiut Kangerluarsunnguani imermit innaallagissiorfik arlaannik suugaluarnersumik peqquteqarluni atorsinnaanngippat. 

Tamatumunnga killinnginnermi ingerlatsivik periarfissaqarpoq uunnaavissuit sarfamik sakkortuumik sarfalersorneqartut sisamat aqqutigalugit naleqqussaanissaminut, kiisalu piffissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu oqaatigineqareersutut periarfissat uuliatortut sillimmatitut atorunnaarniarneqarput. 
- Pilersuinissamik qulakkeerinninneq pineqartillugu ungasianit kiassanermut aqqutit marluk, Nuummi taamatut avitaammata, taakkua ataatsimoortinneqassapput Nuussuarmi ikuallaavissaq nutaap pilersinneqarneranut atatillugu, kiisalu tassanngaanniit kiaap sinneruttup illoqarfimmut tamarmut ingerlateqqinneqarsinnaanera kissaatigineqarmat, Peter Emil Frank, oqarpoq.

Sammisaq alla suli pilersuinermut ingerlatsivimmi maskinmesterit peqataaffigilersinnaassavaat, taamaammallu suliassanik amigaateqanngilluaasarput, Timo Schaedla erseqqissaavoq.
- Nukissiorfiit suliffeqarfiuvoq ineriartortuaannartoq aamma piffissaq tamakkerlugu suliat allatut ingerlanneqarsinnaanerat ujartorneqartuarpoq. Mannakkut Utoqqarmiut Kangerluarsunnguani alliliisoqartussaammat, taava innaallagissamik kiassaaneq qaminneqarsinnaasoq sullittakkatsinnut isiginialissavarput, taakkunani neqeroorutigisinnaavarput uunnaavissuarnik innaallagiatortunik ikkussinissaq kissarsuutaannut uuliatortunut taarsiullugu, oqarpoq

Aningaasaqarnerup tungaanit isigalugu tamatumani pineqarpoq illoqarfimmit sapinngisamik uuliamik atuinerup annikillisinneqarnissaa, kiisalu silap pissusianut tunngatillugu soorunami aammattaaq minguinnerusumut ikaarsaariartornermut tamanna annertuumik pingaaruteqarpoq.
- Atuisartut amerlasoorpassuit soqutigaat ikummatissat nunap iluaneersut atorneqarnerisa annikillisinneqarnissaat, kisianni aammattaaq tamatumunnga atatillugu inuit aningaasaqarneq isiginiartarpaat taamaattumik innaallagissamut qaminneqarsinnaasumut akigititarput uuliamut, taanna maani suli akikingaatsiarpoq naleqqussartariaqarparput, taamaaliunngikkutta inuit innaallagiatortumik uunnaavissuarmik pisaarumanavianngillat, Timo Schaedla, tikkuussivoq.

Imermit nukissiaq erseqqissumik salliuvoq Nuummi VE1) eqqarsaatigalugu, taava nunaqarfinni annertunerusumik pilersaarutigineqarput anorimit aamma seqernermit nukissiaq. Tamakkunani atortut hybridiusut annertusarneqarniarput, taakkunani seqerngup qinngornerinik katersuisartut aamma ‘nukissiamik toqqorsiviit’ batteriit atorlugit.
1)  VE (Vedvarende Energi) nukissiaq ataavartumik tunngaveqartoq.

Tamanna minnerunngitsumik innuttaasut  assaanerani iluarissavaat, piffissami tassani generatori dieselitortoq qaminneqarsinnaavoq, kiisalu taamaaliornikkut orsussaq annertooq sipaarneqarsinnaavoq aamma CO2 aniatinneqanngitsoortoq.

Atorfimmut ilinniagaq naleqqulluinnartoq
Peter Emil Frankip taamatullu Timo Schaedlap uppernarsarsinnaavaat Kalaallit Nunaanni kulturi aamma inuiaqatigiit tassaaginnaanngitsut tiguartiffigisimasatik, kisianni pinngortitaq aamma silap pissusia  aammattaaq. Taamaattorli pissutsit aammattaaq imaapput ilaannikkut sulineq immikkut unamminartoqartarluni.

Nunaqarfimmi sapaatit akunnerpassuarni sila pissutigalugu puulukertissinnaanerup saniatigut isorartussutsit aamma kingoraartissanik amigaateqarnerup kiisalu avataanit ikiornissaqannginnerup kingunerisinnaavaa, nammineq maskinmesteritut akuttunngitsumik immikkut eqqarsartariaqartarneq ajornartorsiummik aaqqiiniarnermi.
- Ilaatigut nutaaliorsinnaaneq pisariaqartarpoq tassami pisiffigisartagaq imaaliallaannaq tikinneqarsinnaanngimmat. Tamanna uanga Upernavimmi misigaara tassami suut tamarmik aserorsimapput, kisiannili illoqarfimmi innaallagissamik aamma imermik pilersuisariaqarpugut, pisiniarfik Stark qanittumiinngimmat taava aaqqiissutissanik allanik ujartuisoqartariaqarpoq, Timo Schaedla, oqarpoq.

Qujanartumik maskinmesteritut ilinniartitaaneq qanoq iliornissamut tunngavissaavoq eqqorluinnartoq, tamannalu Peter Emil Frankip assut pingaartippaa Aarhusimi ilinniarsimasani eqqaamalluinnaramigit. Misilittakkat ilanngullugit suliniutinik ataqatigiissaarisutut pigilersimasani tamakkua tamarmik atorfimminni suliatigut ineriartorneranut assut pingaaruteqarsimapput.
- Ingammik ilinniartitaanermut ilinniakkagut tulleriiaarisarneq suliamik aaqqissuussisarneq, taava suliassat tamarmik angumerineqartarput erseqqilluinnarpoq uanga tamanna maani Nukissiorfinni assut pisariaqartissimagiga, kiisalu ataatsimut isigalugu pisariaqarpoq suut tamaasa ilisimasaqarfigissallugit, tassami tamatiguunngilaq immikkut ilisimasalimmik qanittumiittoqartarnera ikioqqulluni aperisinnaasamik, oqarpoq.

Tassa allatut oqaatigalugu nammineq aalajangiisinnaasariaqartarpoq aamma toqqaalluni, tassami imaattuaannanngimmat allat sinnerlutit taamatut iliorsinnaasut. Kiisalu immaqa ilaannikkut ataatsimoortumik takujuminaattarluni suliniutinik aqutsisutut imaluunniit teamlederitut nammineersinnaaneq naak annertuunik misilittagaqanngikkaluarluni, pisariaqarpoq qanoq iliornissaq ilisimassallugu, erseqqissaavoq.
- Akuttunngitsumik aqutsisutut inissinneqartarpugut inuit allat sulisittussanngorlugit, soorlu uanga tamanna Upernavimmi maskinmesteritut naammasseqqammerlunga misilikkiga, tassani uanga nammineq piginnaasakka ilisimavallaanngilakka kisianni inuppassuarnik ilitsersugassannik sulisoqalerpunga. Tassanilu misileraasariaqarpoq, Timo Schaedla, oqarpoq.

Timo imaluunniit Peter Emil Frank nangaassuteqanngillat suleqatit imaluunniit ilinniartut Danmarkimeersut  siunnersussallugit avannamukaqqullugit, akisussaaffeqarneq aamma misigisaqarnissaq pilerigigunikku. Saffiorfimmi praktikernermit bachelorinngorniarnermut siullerpaamik atorfininnissamut assut pissarsiaqarnarpoq. 
- Assorsuaq nuannerpoq allamukarluni allanik takusassarsiorluni, kulturi allaanerusoq misigalugu ingammik Kalaallit Nunaanni, tamaani pinngortitaq aamma silap pissusia Danmarkimit allaanerulluinnarpoq. Uangalu nammineq inuttut maani Nukissiorfinni assut tikilluaqqusaallunga misigaara aamma pitsaasumik isummersoqatigiittarneq misigalugu, tassa oqaannarsinnaavunga go for it/taamaaliorniaritsi, Peter Emil Frank inassuteqarpoq.

Assiliisoq: Michael Vienø
Allaaserisaq: Maskinmesteren

Ingerlaqqiffik: mmf.dk